Mẹo vặt
Cách làm bài nghị luận xã hội tốt
Th12
“Văn nghị luận xã hội là gì?”
Bài nghị luận xã hội là những bài văn bàn về xã hội, chính trị, đời sống nói chung. Do đó phạm vi của dạng bài này rất rộng. Nó bao gồm những vấn đề tư tưởng, đạo lí cho đến lối sống, bên cạnh đó một đề nghị luận xã hội đôi khi đề cập tới những câu chuyện nổi bật trong cuộc sống hằng ngày.
Các dạng đề về bài văn nghị luận xã hội thường gặp như sau:
+ Nghị luận về một hiện tượng đời sống
Ví dụ: Ô nhiễm môi trường, bạo lực gia đình, học đường…
+ Nghị luận về một tư tưởng đạo lý
Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí trong một nhận định (ý kiến, câu nói, châm ngôn, tục ngữ,…)
Ví dụ: uống nước nhớ nguồn, ăn quả nhớ kẻ trồng cây…
Nghị luận về một phẩm chất, tính cách, trạng thái tâm lí…
Ví dụ: lòng nhân hậu, sự lười biếng, lòng nhân ái, vị tha
“Cách làm bài văn nghị luận xã hội?”
Cách làm bài văn nghị luận về một tư tưởng đạo lý
Cách làm bài nghị luận về một tư tưởng đạo lí viết theo trình tự sau:
(a) Mở bài:
– Dẫn dắt vào vấn đề cần nghị luận
– Nêu vấn đề cần nghị luận ra ( trích dẫn)
– Phải làm gì về vấn đề đưa ra nghị luận (có tính chuyển ý)
(b) Thân bài:
* Bước 1: Giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận (…).
Tùy theo yêu cầu đề bài có thể có những cách giải thích khác nhau:
+ Giải thích khái niệm, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.
+ Giải thích nghĩa đen của từ ngữ, rồi suy luận ra nghĩa bóng, trên cơ sở đó giải thích ý nghĩa, nội dung vấn đề.
+ Giải thích mệnh đề, hình ảnh trong câu nói, trên cơ sở đó xác định nội dung, ý nghĩa của vấn đề mà câu nói đề cập.
* Bước 2: Phân tích và chứng minh những mặt đúng của tư tưởng, đạo lí cần bàn luận (…)
Bản chất của thao tác này là giảng giải nghĩa lí của vấn đề được đặt ra để làm sáng tỏ tới cùng bản chất của vấn đề. Phần này thực chất là trả lời câu hỏi: Tại sao? (Vì sao?) Vấn đề được biểu hiện như thế nào? Có thể lấy những dẫn chứng nào làm sáng tỏ?
* Bước 3: Bình luận, đánh giá (bàn bạc, mở rộng, đề xuất ý kiến…):
– Đánh giá vấn đề: Nêu ý nghĩa của vấn đề, mức độ đúng – sai, đóng góp – hạn chế của vấn đề.
– Phê phán, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề đang bàn luận (…)
– Mở rộng vấn đề
* Bước 4: Rút bài học nhận thức và hành động
– Từ sự đánh giá trên, rút ra bài học kinh nghiệm trong cuộc sống cũng như trong học tập, trong nhận thức cũng như trong tư tưởng, tình cảm, …( Thực chất trả lời câu hỏi: từ vấn đề bàn luận, hiểu ra điều gì? Nhận ra vấn đề gì có ý nghĩa đối với tâm hồn, lối sống bản thân?…)
– Bài học hành động
– Đề xuất phương châm đúng đắn, phương hướng hành động cụ thể
(Thực chất trả lời câu hỏi: Phải làm gì? …)
(c) Kết bài:
– Khẳng định chung về tư tưởng, đạo lí đã bàn luận ở thân bài (…)
– Lời nhắn gửi đến mọi người (…)
Cách làm bài băn nghị luận về một hiện tượng đời sống
Cách làm bài nghị luận về một hiện tượng đời sống cần có yêu cầu sau:
(a) Mở bài:
– Dẫn dắt vào đề (…) để giới thiệu chung về những vấn đề có tính bức xúc mà xã hội ngày nay cần quan tâm.
– Giới thiệu vấn đề nghị luận đặt ra ở đề bài: hiện tượng đời sống mà đề bài đề cập…
– ( Chuyển ý)
(b) Thân bài:
* Bước 1: Trình bày thực trạng
– Mô tả hiện tượng đời sống được nêu ở đề bài (…). Có thể nêu thêm hiểu biết của bản thân về hiện tượng đời sống đó (…).
Lưu ý: Khi miêu tả thực trạng, cần đưa ra những thông tin cụ thể, tránh lối nói chung chung, mơ hồ mới tạo được sức thuyết phục.
– Tình hình, thực trạng trên thế giới (…)
– Tình hình, thực trạng trong nước (…)
– Tình hình, thực trạng ở địa phương (…)
* Bước 2: Phân tích những nguyên nhân – tác hại của hiện tượng đời sống đã nêu ở trên.
– Ảnh hưởng, tác động – Hậu quả, tác hại của hiện tượng đời sống đó:
+ Ảnh hưởng, tác động – Hậu quả, tác hại đối với cộng đồng, xã hội (…)
+ Hậu quả, tác hại đối với cá nhân mỗi người (…)
– Nguyên nhân:
+ Nguyên nhân khách quan (…)
+ Nguyên nhân chủ quan (…)
* Bước 3: Bình luận về hiện tượng ( tốt/ xấu, đúng /sai…)
– Khẳng định: ý nghĩa, bài học từ hiện tượng đời sống đã nghị luận.
– Phê phán, bác bỏ một số quan niệm và nhận thức sai lầm có liên quan đến hiện tượng bàn luận (…).
– Hiện tượng từ góc nhìn của thời hiện đại, từ hiện tượng nghĩ về những vấn đề có ý nghĩa thời đại
* Bước 4: Đề xuất những giải pháp:
Lưu ý: Cần dựa vào nguyên nhân để tìm ra những giải pháp khắc phục.
– Những biện pháp tác động vào hiện tượng đời sống để ngăn chặn (nếu gây ra hậu quả xấu) hoặc phát triển (nếu tác động tốt):
+ Đối với bản thân…
+ Đối với địa phương, cơ quan chức năng:…
+ Đối với xã hội, đất nước: …
+ Đối với toàn cầu
(c) Kết bài:
– Khẳng định chung về hiện tượng đời sống đã bàn (…)
– Lời nhắn gửi đến tất cả mọi người (…)
Xem thêm: Hình thức đánh giá chương trình giáo dục phổ thông
Mẫu viết bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí
Cuộc sống là một con đường dài không bằng phẳng mà mỗi chúng ta đang từng ngày đi qua. “Con đường” ấy có những khúc uốn lượn, gồ ghề để thử sức xem liệu chúng ta có xứng đáng được đi tới chân trời hạnh phúc? Chân trời hạnh phúc ấy chính là ước mơ, hi vọng của mỗi người, nhưng nếu chỉ hi vọng mà không hành động thì ước mơ chỉ là ước mơ. Nếu hành động mà ngại khó khăn thì ước mơ không bao giờ trở thành hiện thực. Nhà giáo, nhà văn Nguyễn Bá Học đã đưa ra một lời khuyên vô cùng quý giá đối với con người: “Đường di không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi, e sông”. Mỗi khi gặp khó khăn, chúng ta hãy nhớ tới câu nói này để tự răn lòng mình, đế’ khó khăn nào cũng vượt qua, gian khổ nào cũng chiến thắng.
Trước hết, đứng từ phương diện nghĩa đen của câu nói trên chúng ta có thể hiểu đó là một lời khuyên, một lời giáo huấn đối với những người phải vượt qua con đường lắm sông, nhiều suối. Nếu cứ nghĩ đến con đường với bao núi cao, vực sâu e rằng lòng người sẽ nản. Vì vậy, Nguyễn Bá Học đã đưa ra lời khuyên: cần phải vượt qua chính mình, con đường dẫu lắm chông gai nhưng chỉ cần lòng người không nản ắt sẽ vượt qua. Nhưng có phải Nguyễn Bá Học chỉ nói tới chuyện sông núi và con đường? Không! Nếu chỉ hiểu đến đó có nghĩa là ta chưa hiểu gì cả. Hiểu rộng hơn: “Đường đi” chính là cuộc sống của mỗi người. Mỗi người trải qua một cuộc sống khác nhau nên con đường ấy cũng không giống nhau. Nhưng nó chung nhau ở một điểm, đó là con đường nào cũng “ngăn sông cách núi” bởi đời người không ai đi thẳng tới đỉnh vinh quang mà không trải qua những khó khăn, gian khổ. Mỗi người cần phải vượt qua chính mình, vượt qua những suy nghĩ tầm thường, vượt qua những e ngại mới có thể đi đến thành công. Chính bản thân chúng ta sẽ quyết định “con đường” và cách đi trên “con đường” của riêng mình. Nếu ngại gian nan, vất vả, tất nhiên sẽ không thể đạt được những mơ ước, ngược lại, dám đương đầu với mọi khó khăn, thử thách, chắc chắn sẽ nhận được thành quả xứng đáng.
Tôi không thể tìm được ví dụ nào. Điển hình cho câu nói này chính là lịch sử dân tộc Việt. Sở dĩ tôi nhìn thấy ý nghĩa của câu nói là bởi hiện thực cuộc sống mà tôi đang trải qua. Để hôm nay, tôi có thể ngồi đây, học tập và tự do nói lên những suy nghĩ của mình, tôi hiểu đất nước và con người Việt Nam đã phải trải qua muôn vàn cơn nguy biến. Số phận dân tộc giống như một “con đường” khổng lồ mà mỗi người dân là một “con đường” nhỏ quy tụ lại trong đó. Để “con đường” lớn đi tới đinh vinh quang mỗi “con đường” nhỏ phải “đồng tâm hiệp lực” vượt qua sự “ngăn sông cách núi”. Nói như vậy có lẽ hơi hình tượng nhưng tôi hiểu rằng dù chiến tranh đã đi qua chúng ta vẫn không thôi tự hào và cảm phục những con người kiên cường, bất khuất, không bao giờ “ngại núi, e sông”.
Cuộc sống hòa bình hôm nay chính là đỉnh vinh quang của con đường mà dân tộc ta vươn tới từ quá khứ đau thương nhưng hào hùng. Một ngàn năm bị đô hộ bởi giặc Tàu, một trăm năm bị đô hộ bởi giặc Tây để hôm nay được hạnh phúc từng ngày… đã có biết bao con người không quản ngại khó khăn, gian khổ và chấp nhận hy sinh.
Tôi tự hào nhớ tới những vị anh hùng dân tộc mà cuộc sống và sự nghiệp của họ là minh chứng sống động cho việc không hề “ngại núi, e sông”, từ Quang Trung, Lê Lợi, Ngô Quyền, Nguyễn Trãi đến Phan Bội Châu, Nguyễn Ái Quốc, Võ Nguyên Giáp… Còn nhớ, quá trình ra đi tìm đường cứu nước của chủ tịch Hồ Chí Minh phải trải qua biết bao chông gai, thử thách. Người đã sông giữa quần chúng cần lao, trong giới thợ thuyền, những người nông dân nghèo khổ đến các nông thôn hẻo lánh ở nước ngoài để tìm bằng được con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam. Người đã trải qua những mùa đông lạnh giá với viên gạch hơ trên bếp lò. Vừa làm thuê để kiếm sống, Người vừa chăm chỉ học thêm tiếng nước ngoài phục vụ cho mục đích tìm đường cứu nước của mình. Trải qua biết bao khó khăn, sau mười lăm năm tìm đường cứu nước, đến năm 1924, Người rời nước Nga Xô Viết trở về Quảng Châu – Trung Quốc để truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin vào Việt Nam. Để rồi từ đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Hồ Chủ Tịch, toàn dân, toàn quân ta đã giành thắng lợi vĩ đại trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Cả nước được độc lập, thống nhất, tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội thắng lợi rực rỡ ngày nay. Rõ ràng, phải có một ý chí kiên cường, một lòng quyết tâm không gì lay chuyển, Bác của chúng ta mới thực hiện được ước mơ của mình; “Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc là nước được độc lập, tự do, nhân dân, ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”.
Tôi nhớ về Bác khi đi tìm hiểu câu nói: “Đường không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại, núi e sông” là bởi: Con đường Bác đi là con đường lớn, con đường vì tất cả mọi người, con đường của tất cả mọi người. Ước mơ của Bác là ước mơ vĩ đại bởi nó hướng đến quần chúng cần lao, hướng đến dân tộc Việt Nam với biết bao sinh linh đang chịu kiếp nô lệ lầm than. Bác không đi con đường của riêng mình, không mơ ước điều gì cho riêng mình thế nhưng Bác đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách để’ thực hiện được ước nguyện vì nước, vì dân của mình. Chúng ta là những con người bình thường, “con đường” và ước mơ của chúng ta đa phần chỉ hướng tới bản thân mình. ấy vậy mà để đạt được mục tiêu của cuộc đời mình nhiều khi chúng ta còn nản chí, e ngại những khó khăn và sợ sự gian khổ. Lấy tấm gương là Bác, quả có gì đó hơi cao siêu nhưng chúng ta cần hiểu cả cuộc đời của Người là hình mẫu của con người nhân văn thời đại mới. Trong con người Hồ Chí Minh là sự thống nhất giữa lòng yêu thương con người với lòng tin, sự tôn trọng và ý chí cùng hành động triệt để giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội, giải phóng con người.
Khi con người “ngại núi, e sông” hậu quả sẽ trở nên khó lường. Gia Long, Bảo Đại, hay Nguyễn Thân, Hoàng Cao Khải, Phạm Quỳnh… là những cái tên đã làm xấu đi hình tượng dân tộc Việt Nam. Chúng chỉ vì cái lợi trước mắt, sợ phải đương đầu với khó khăn, sợ phải hi sinh mà đem Tổ quốc trao vào tay giặc. Hành động phản quốc vô đạo ấy bất nguồn từ nhận thức lệch lạc, từ sự e ngại gian khổ, từ tư tưởng chỉ muốn hưởng thụ… Tất cả đã dẫn đến sai lầm nghiêm trọng, để Tổ quốc phải chịu bao đè nén, đau thương. Từ xa tới gần, mỗi chúng ta cần phải hiểu, sự nhu nhược, ngại khó, ngại khổ sẽ dẫn đến lạc hậu, dốt nát, ảnh hưởng đến chính mình và ảnh hưởng tới cả dân tộc.
Là học sinh, chúng ta phải thực hiện nhiệm vụ và bổn phận của mình, luôn tự nhắc nhở bản thân:
“Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên”.
Và “Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi, e sông”.
Nói như vậy có nghĩa là, nhiệm vụ chính của chúng ta là học tập, sẽ không có lí do gì để chúng ta không cố gắng học tốt, chỉ có tích cực trau dồi kiến thức chúng ta mới trở thành những chủ nhân có ích cho đất nước. Đứng trước một bài tập khó hay đứng trước những phút chúng ta lười biếng hãy nhớ tới câu nói của thầy Nguyễn Bá Học để vượt qua, để vươn lên thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.
Chúng ta là những con người hạnh phúc bởi đang được sống trong sự hòa bình, phát triển. Chúng ta được học tập, được vui chơi, được tự do mơ ước chứ không “phải xếp vào balo mọi mơ ước dịu hiền nhất… Mà đánh giặc”. Vì vậy, hãy cố gắng ở mức cao nhất để trở thành những con người ưu tú, mang lại lợi ích cho cộng đồng.
Câu nói của thầy giáo Nguyễn Bá Học là một lời khuyên vô cùng hữu ích đối với tuổi trẻ thời đại mới. Cuộc sống đang phát triển từng ngày, từng giờ, thế hệ trẻ cần có một quyết tâm, một ý chí mạnh mẽ vượt qua mọi khó khăn mà vươn tới chân trời tri thức đang rộng mở. Phải luôn nhớ rằng: “Đường đi không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi, e sông”. Hãy vượt qua chính mình để vươn tới những đỉnh vinh quang đang chờ chúng ta chinh phục.
Mẫu viết bài văn nghị luận xã hội về một hiện tượng đời sống
Theo cách làm bài văn nghị luận trên CNV chia sẻ thêm mẫu viết hay sau:
Rác thải đang là vấn đề đáng lo ngại của nước ta hiện nay bởi đi đâu ta cũng bắt gặp được những túi rác bên đường, trên vỉa hè hay ở trên mặt hồ công cộng. Và vì thế mà môi trường chúng ta sống ngày càng bị ô nhiễm trầm trọng. Các bạn nghĩ gì về hiện tượng này.
Hiện nay rác thải đang trở thành vấn đề cấp thiết của xã hội khi ở đâu ta cũng bắt gặp những túi rác vứt đầy đường trên vỉa hè. Ở những nơi công cộng người dân càng không có ý thức khi vứt rác, vỏ bánh kẹo ngay đó mà thùng rác cách họ không xa. Một số nơi công cộng sau những dịp lễ tết hay hội chợ lại trở thành những đống rác vứt tràn lan. Thật khủng khiếp khi chứng kiến cảnh tượng này.
Hay ở công viên nơi vui chơi giải trí của mọi người với những đồ ăn nhanh, đồ uống, kem nhưng ăn xong thì họ lại tiện tay vứt luôn xuống đất mà không suy nghĩ gì mặc dù đó là nơi công cộng có nhiều người qua lại. Hay một số người lại có những hành động vô văn hóa khi đang ở nơi công cộng.
Những hành động đó xuất phát từ ý thức của mỗi người. Môi trường là nơi chúng ta sống nhưng lại không biết bảo vệ nó mà làm cho nó ngày càng ô nhiễm bởi chính hành động của mình. Hành động đó là do chúng ta đã quá chủ quan, đã không hiểu hết được tầm quan trọng của môi trường với cuộc sống của mình. Mọi người chỉ biết học đòi thấy người khác vứt rác là mình cũng vứt rác. Chúng ta ngày nay thật ích kỉ chỉ biết nghĩ đến lợi ích của bản thân, coi trọng tài sản của mình hơn sự sạch sẽ của nơi mình ở.
Và từ hành động không đẹp ấy mà dẫn đến các đống rác ngày càng lớn ở ven đường, ở dòng sông làm mất cảnh quan môi trường vốn có của nó. Cảnh quan đô thị trở nên bị ảnh hưởng đến ấn tượng với các du khách nước ngoài. Những bãi rác để lâu bốc mùi, phân hủy mùi hôi thối bay vào không khí ngấm vào đất nước ô nhiễm môi trường.
Bãi rác còn là nơi sinh sống của các loài muỗi phát sinh ra bệnh sốt rét, loài ruồi bệnh dịch tả, loài chuột lây lan bệnh hạch. Điều đó ảnh hưởng tới sức khỏe con người, bị lâu lan nhiều bệnh, phát sinh nhiều bệnh nguy hiểm. Và vứt rác bừa bãi còn cho thấy ta là một con người không có ý thức, vị kỉ, sẽ bị người khác phê bình với hành vi không đẹp.
Có thể nói rằng vứt rác bừa bãi không chỉ là hành vi không đẹp mà còn gây ra hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng đến môi trường và đời sống con người. Đây là nành động sai cần lên án và phê phán để hạn chế chấm dứt tình trạng vứt rác bừa bãi.
Chính vì thế mà tự mỗi bản thân con người phải có ý thức không nên vứt rác bừa bãi mà vứt vào đúng nơi quy định. Có chiến dịch tuyên truyền cho mọi người giữ gìn môi trường trong sạch từ nhà đến xã hội bằng hành động thực tế với những chương trình “Việc tử tế”. Ví dụ bác là một con người đã già mà hành ngày vẫn quét dọn những khu vui chơi giải trí ở ngay địa phương mình. Đó là tấm gương của hành động bảo vệ môi trường.
Đề nghị các địa phương xây dựng khu chứa và xử lí rác thải triệt để vì nếu tập trung rác ở một nơi rồi đốt sẽ làm ô nhiễm môi trường và tác động đến sự nóng lên của trái đất. Để tránh đưa qua nhiều rác thải ra ngoài thì mỗi gia đình tự phân loại rác. Có những loại ta có thể phơi, ủ, làm phân cho cây trồng.
Xã hội ngày nay càng tiến tới cuộc sống hiện đại văn minh mỗi con người cần phải ý thức trước việc làm của mình. Hãy có những hành động đẹp bỏ rác vào nơi quy định. Từ một người làm sẽ làm cho tất cả mọi người làm theo để cho môi trường xanh-sạch-đẹp. Giữ gìn môi trường không bị ô nhiễm chính là bảo vệ cuộc sống của mỗi người.
Từ một hành động nhỏ là vứt rác đúng nơi quy định nghĩa là bạn đã góp phần vào việc bảo vệ môi trường, xây dựng một cuộc sống an toàn, sạch sẽ không bị ô nhiễm. Hãy cùng nhau chung tay xây dựng vì một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Như vậy thông qua những chia sẻ của CNV về cách làm bài văn nghị luận hay nhất các em sẽ biết được những phương pháp phân tích cũng như kĩ năng đánh giá một sự việc, một tư tưởng để viết một bài văn nghị luận hoàn chỉnh. Hi vọng với bài viết này các bạn sẽ biết cách làm bài văn nghị luận xã hội. Và ngoài cách làm bài trên bạn đừng quên xem thêm những thiết bị nhà bếp của CNV:
